آتش و شن، رقص نور در کارگاه‌های شیشه‌گری کاشان
کارگاه‌های شیشه‌گری کاشان، جایی است که خاک بی‌جان در کوره‌های پرحرارت می‌گرید و در دستان هنرمند به ظروفی криستال‌گونه و پراز نور تبدیل می‌شود. این کارگاه‌ها که عمدتاً در محله قدیمی «درب اصفهان» و اطراف آن متمرکز شده‌اند، ادامه‌دهنده سنتی دیرینه هستند که قدمت آن به دوران سلجوقی می‌رسد و کاشان را به یکی از مهم‌ترین قطب‌های شیشه‌گری دستی ایران تبدیل کرده است. هنر شیشه‌گری در کاشان تنها یک پیشه نیست، بلکه نمایشی مسحورکننده از تبدیل مواد اولیه‌ای ساده مانند شن، سیلیس و کربنات سدیم به اشیایی شفاف و زیباست که نور را در خود گرفتار می‌کنند.
فضای داخلی یک کارگاه شیشه‌گری سنتی، صحنه‌ای پرجنب‌وجوش و پر از حرارت است. در مرکز آن، کوره‌ای گنبدی شکل به نام «کوره پاتیل» قرار دارد که دمای آن به بیش از ۱۴۰۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و مواد اولیه را به ماده‌ای مذاب و glowing (تابان) تبدیل می‌کند. استاد شیشه‌گر با استفاده از یک لوله بلند فولادی به نام «دَم»، مقداری از شیشه مذاب را برمی‌دارد و با فوتی آرام در لوله می‌دمد تا حبابی اولیه تشکیل شود. سپس با حرکاتی سریع و ماهرانه، آن را بر روی سندان چدنی می‌غلطانَد و همزمان با ابزارهای خاصی آن را شکل می‌دهد. این فرآیند نیازمند هماهنگی کامل بین دست، چشم و نفس استادکار است؛ گویی رقصی است میان آتش و انسان.
مراحل تولید یک اثر شیشه‌ای کاملاً دستی و نیازمند مهارتی است که سال‌ها طول می‌کشد تا به کمال برسد. پس از شکل‌دهی اولیه، اثر ممکن است برای حکاکی، تراش یا نقاشی به دست استادکاران دیگر سپرده شود. هنر «تراش روی شیشه» یا «مشبک‌کاری» از specialties (تخصص‌های) خاص کاشان است که در آن طرح‌های پیچیده و زیبایی با چرخ تراش بر روی بدنه شیشه ایجاد می‌شود. محصولات این کارگاه‌ها طیف وسیعی را شامل می‌شوند: از گلدان‌ها، لیوان‌ها، بطری‌های عطر و ظروف تزیینی گرفته تا پیپور، آب نباتی و شیشه‌های رنگی پنجره‌های قدیمی.
ویژگی منحصر به فرد شیشه‌های دست‌ساز کاشان، وضوح و شفافیت بالا، طراحی‌های سنتی و کیفیت ساخت استثنایی آن‌هاست. رنگ‌های به کار رفته نیز اغلب الهام‌گرفته از طبیعت و فرهنگ ایرانی هستند؛ آبی لاجوردی، سبز فیروزه‌ای و قرمز یاقوتی از جمله رنگ‌های پرطرفدار هستند. بازار این محصولات هم محلی است و هم جهانی. بازدیدکنندگان از کاشان، تماشای این نمایش هیجان‌انگیز و خرید مستقیم از کارگاه را تجربه‌ای فراموش‌نشدنی می‌دانند. علاوه بر این، آثار شیشه‌گری کاشان به کشورهای حاشیه خلیج فارس، اروپا و آمریکا نیز صادر می‌شوند و طرفداران بسیاری دارند.
با این حال، این هنر اصیل نیز با چالش‌های جدی روبرو است. رقابت با محصولات صنعتی و ماشینی ارزان‌قیمت، مشکلات تامین سوخت کوره‌ها به دلیل گرانی و محدودیت‌ها، و کمبود نیروی کار جوان که حاضر به تحمل حرارت و سختی این کار باشد، از جمله موانع پیش روی شیشه‌گران است. اما عشق به هنر و اصالت کار، باعث شده است تا استادکاران کهنسال به آموزش نسل جدید ادامه دهند و این آتش مقدس را روشن نگه دارند. کارگاه‌های شیشه‌گری کاشان تنها مکان تولید نیستند، بلکه گواهی زنده بر خلاقیت و پشتکار انسان هستند؛ جایی که نفس هنرمند، در دل شیشه مذاب جاودانه می‌شود
